فاضلاب، بهویژه زمانی که بهطور صحیح دفع نشود، میتواند تهدیدی جدی برای سلامت انسان و محیطزیست باشد. از آنجایی که فاضلاب شامل ترکیبات مختلفی از جمله مواد آلی، مواد شیمیایی و میکروبها است، دفع غیر بهداشتی آن میتواند به آلودگی آبهای زیرزمینی، خاک و حتی هوا منجر شود. در نتیجه، برای حفظ منابع طبیعی و سلامت جامعه، استفاده از روش های دفع بهداشتی فاضلاب اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مقاله به طور جامع به بررسی انواع فاضلابها، روشهای مختلف دفع فاضلاب و مزایا و معایب هر یک خواهیم پرداخت.
پیش از اینکه به بررسی روشهای دفع فاضلاب بپردازیم، ضروری است که با مفهوم فاضلاب و انواع مختلف آن آشنا شویم. فاضلاب به آبی اطلاق میشود که پس از استفاده در فعالیتهای مختلف، آلوده و نیازمند دفع است. بهطور کلی فاضلابها به سه دسته تقسیم میشوند:
دفع صحیح فاضلاب بهویژه در نواحی شهری و صنعتی برای جلوگیری از بروز بیماریها و حفظ کیفیت منابع آب از اهمیت بالایی برخوردار است. فاضلابهای آلوده ممکن است حاوی میکروبها و ویروسهایی باشند که میتوانند منجر به شیوع بیماریهای مختلف شوند. علاوه بر این، برخی از ترکیبات شیمیایی موجود در فاضلابها مانند فلزات سنگین و مواد سمی میتوانند بهطور طولانیمدت به محیطزیست آسیب برسانند و باعث آلودگی منابع آب شوند.
بنابراین، روش های دفع بهداشتی فاضلاب برای جلوگیری از این مشکلات و حفاظت از سلامت عمومی ضروری هستند. در این راستا، استفاده از تکنولوژیهای نوین و شیوههای مدرن تصفیه فاضلاب میتواند نقش مهمی ایفا کند.
روشهای مختلفی برای دفع بهداشتی فاضلاب وجود دارند که هر یک بسته به شرایط جغرافیایی، نوع فاضلاب و ویژگیهای محیطزیست بهکار میروند. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین و رایجترین روشها پرداخته میشود:
یکی از روش های دفع بهداشتی فاضلاب ، که قدیمی و رایج است ، استفاده از چاه جذبی است. این روش بیشتر در نواحی روستایی و مکان هایی که جنس زمین برای جذب آب مناسب نبوده و منطقه دارای زمین آبکش و سطح آب های زیر زمینی پایین است، مناسب مورد استفاده قرار میگیرد. چاه جذبی بهعنوان یک سیستم جمعآوری و تصفیه اولیه فاضلاب عمل میکند و اجازه میدهد که فاضلاب به درون زمین نفوذ کرده و در آن تصفیه شود.
در این روش، فاضلاب از طریق لولههای مخصوص به چاه هدایت میشود. داخل چاه یک سیستم تصفیه اولیه شامل لایههایی از مواد سنگی و خاک قرار دارد که مواد معلق در فاضلاب را فیلتر میکند. در این فرآیند، مواد سنگین به ته چاه میروند و مواد سبکتر به سطح آمده و در نهایت، آب تصفیهشده به زمین نفوذ میکند.
جهت تخلیه فاضلاب در ساختمان ها به چاه سه نوع چاه حفر می شود:
1- چاه فاضلاب دستشویی ، توالت و حمام
2- چاه فاضلاب آشپزخانه
3- چاه مخصوص آب باران و نزولات جوی
دلیل جداسازی چاه آشپزخانه این است که فاضلاب آشپزخانه ، دارای مواد چرب است که بعد از مدتی زمین را غیر قابل نفوذ می کند. با چاه جداگانه در مواقع لزوم کف و دیواره چاه را می توان از این مواد پاک کرد.
مناطق مناسب: این روش بیشتر در مناطق روستایی، حومههای شهرها و مناطق با خاکهای نفوذپذیر بهکار میرود. همچنین، در مناطقی که سطح آبهای زیرزمینی پایین است، میتوان از این سیستم استفاده کرد.
مزایا:
معایب:
سپتیک تانکها سیستمهای پیشرفتهتری در روش های دفع بهداشتی فاضلاب است که معمولاً در مناطق شهری و روستاهای بزرگ و مناطقی که زمین ها آبکش نبوده و یا قابلیت جذب آب آن کم باشد ( همانند شهرهای بندری و ساحلی ) استفاده میشوند.
این سیستمها معمولاً از بتن، فایبرگلاس یا پلیاتیلن ساخته میشوند و وظیفه آنها تصفیه فاضلاب از طریق هضم بیولوژیکی و جداسازی جامدات از مایع است.
سپتیک تانک ، یک مخژن سر پوشیده و یک نوع تصفیه خانه تم واحدی کوچک است که در ظرفیت های مختلف ساخته می شود. نصب لوله های تهویه که تا سقف ساختمان مجاور امتداد یافته ، برای خروج گازهای متعفن ضرورت دارد.
سپتیک تانکها معمولاً دارای دو بخش اصلی هستند:
این بخش، مواد آلی فاضلاب را هضم کرده و جامدات را از مایع جدا میکند. این فرآیند بهطور طبیعی توسط میکروبها انجام میشود. پس مدتی که فاضلاب در محفظه متوقف می شود ، تصفیه مکانیکی (ته نشینی ) یا زیستی ( عمل باکتری های بی هوازی )اتفاق می افتد پساب حاصل از طرف دیگر محفظه ( مخزن سپتیک ) خارج می شود.
پساب تصفیهشده از مخزن سپتیک به سیستمهای زهکشی منتقل میشود که در آن آب از طریق لولههای سوراخدار به زمین نفوذ میکند. پس از ورود فاضلاب به مخزن سپتیک ، مواد سنگین و اجسام و فضولات معلق در پساب ، به وسیله گازهای متصاعد بالا آمده در سطح پساب ، تشکیل کف می دهد.
زمانی که ارتفاع لجن موجود در ته محفظه به حدود نصف عمق مخزن برسد ، می توان آن را تخلیه و تمیز کرد. انباره سپتیک تانک باید در محلی قرار گیرد که چاه آب ، چشمه ، نهر و یا هر منبع دیگری را الوده نکند.
محل سپتیک تانک نباید در معرض سیل و یا در محل های باتلاقی باشد.
فاصله مناسب و کافی تا محل های مسکونی و دیگر وسایل و تاسیسات اطراف سپتیک تانک باید رعایت شود.
مناطق مناسب: این سیستمها در مناطق شهری با تراکم جمعیتی متوسط و همچنین در مناطق روستایی با تعداد خانوارهای بیشتر مناسب هستند.
مزایا:
معایب:
با پیشرفت تکنولوژی، روشهای نوینی برای تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب بهوجود آمدهاند. این روشها بهویژه در مناطق شهری و صنعتی اهمیت پیدا کردهاند. در تصفیه خانهها، فاضلاب از طریق فرآیندهای پیچیدهای مانند تصفیه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تصفیه میشود و پساب حاصل به آبهای پاک و سالم تبدیل میشود.
امروزه برای سیستم های جمع آوری و هدایت فاضلاب های شهری و خانگی از روش اگو که در زبان فارسی به معنی گنداب رو بوده ، استفاده می شود. به این دلیل که یک متر مکعب از فاضلاب خام می تواند مقدار زیادی آب سالم را آلوده کند ، طرح های جمع آوری و تصفیه فاضلاب اجرا می شود.
برای سیستم جمع آوری و هدایت فاضلاب شهری خانگی ، این آب میتواند برای مصارف مختلفی مانند آبیاری کشاورزی، استفاده در صنایع و حتی برای مصارف خانگی تصفیه و استفاده مجدد شود. و از میزان ابتلا به بیماری های گوارشی ، انگلی و عفونی تا درجه زیادی کاسته شود.
مشکل دفع فاضلاب به ویژه در شهرهایی که دارای خاک نفوذ ناپذیر یا سطح آب های زیر زمینی بالا بوده و در نتیجه قادر به جذب آب نیستند ، به صورت جدی تر مطرح است.
هدایت فاضلاب ساختمان ها به داخل شبکه فاضلاب شهری (اگو) در بعضی از شهرها که دارای اگوی شهری هستند انجام می شود.
استفاده درست و اصولی از شبکه فاضلاب ، از مهمترین عوامل صرفه جویی و کاهش هزینه های بهره برداری از پروژه های فاضلاب و افزایش طول عمر شبکه ها است.
در نهایت شبکه جمع آوری فاضلاب (اگو) به تصفیه خانه می رود. بسته به کیفیت فاضلاب ورودی ، فرآیندهای فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی متفاوتی استفاده می شود. مراحل تصفیه را می توان به مراحل تصفیه اولیه ، تصفیه ثانویه (پیشرفته) نیز تقسیم بندی شود.
امروزه از کیت های انشعاب فاضلاب شهری برای بهره برداری صحیح و استاندارد ، اختصاصی شدن انشعاب فاضلاب هر ساختمان ، عدم انتشار بوی فاضلاب در فضا و بسیاری مزایای دیگر، استفاده می شود.
مناطق مناسب: این روش در شهرهای بزرگ و مناطق صنعتی که فاضلابهای سنگین و زیاد تولید میکنند، بهویژه در مکانهایی که نیاز به استفاده مجدد از آب است، مناسب است.
مزایا:
معایب:
در کنار روشهای صنعتی و تکنولوژیکی، استفاده از روشهای طبیعی نیز در برخی مناطق رایج است. یکی از این روشها استفاده از تصفیه در سطح خاک است که در آن فاضلاب بهطور طبیعی در خاکهای ویژه یا از طریق گیاهان تصفیه میشود. در این روش، فاضلاب از طریق گیاهان خاص یا سیستمهای طبیعی بهطور بیولوژیکی تصفیه میشود.
مناطق مناسب: این روش بیشتر در مناطق روستایی و نواحی که فضای سبز و زمینهای مناسب وجود دارد، کاربرد دارد. این روش در مناطقی که مساحت زیادی برای ایجاد سیستمهای طبیعی وجود دارد، استفاده میشود.
مزایا:
معایب:
جدول مقایسهای برای روش های دفع بهداشتی فاضلاب :
روش دفع فاضلاب | مناطق مناسب | مزایا | معایب | هزینه |
---|---|---|---|---|
چاه جذبی | مناطق روستایی، حومهها و زمینهای با خاکهای نفوذپذیر و سطح پایین آبهای زیرزمینی | ارزان و ساده، قابل استفاده در مناطقی که سطح آبهای زیرزمینی پایین است، کارایی در خاکهای متخلخل | در خاکهای سنگین و متراکم مؤثر نیست، نیاز به تخلیه و نگهداری دورهای، خطر آلودگی منابع آبی در صورت عدم مراقبت | هزینه پایین ساخت و نگهداری، اما نیاز به تخلیه دورهای که هزینهبر است |
سپتیک تانکها و سیستمهای زهکشی | مناطق شهری، روستاهای بزرگ، مناطق با زمینهای غیرآبکش مانند شهرهای بندری و ساحلی | مناسب برای مناطق شهری و روستایی، کاهش خطر آلودگی آبهای زیرزمینی، عدم نیاز به تخلیه دورهای در صورتی که بهدرستی نصب شود | نیاز به نگهداری و تعمیرات دورهای، محدودیت در مناطقی که سطح آبهای زیرزمینی بالا است | هزینه متوسط برای نصب و نگهداری، اما هزینه تعمیرات دورهای ممکن است بالا باشد |
تصفیه خانههای فاضلاب و استفاده مجدد | شهرهای بزرگ، مناطق صنعتی و مکانهایی که نیاز به استفاده مجدد از آب دارند | حفظ منابع آب و کاهش نیاز به منابع جدید، استفاده مجدد از آب برای مصارف مختلف، کاهش آلودگی محیطزیست | هزینه بالا برای راهاندازی و نگهداری، نیاز به تجهیزات پیشرفته و متخصصان ماهر | هزینه بالا برای راهاندازی، نیاز به تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته، هزینههای نگهداری و تعمیرات نیز بالا هستند |
روشهای طبیعی تصفیه فاضلاب | مناطق روستایی، نواحی با فضای سبز و زمینهای مناسب | کمهزینه و پایدار، حفظ تنوع زیستی، سازگار با محیطزیست | محدودیت در استفاده برای فاضلابهای آلوده به مواد شیمیایی، زمانبر بودن فرآیند تصفیه | هزینه پایینتر از روشهای صنعتی، اما برای نصب سیستمهای طبیعی ممکن است نیاز به هزینه اولیه برای تهیه مواد باشد |
این جدول به مقایسه دقیقتر روش های دفع بهداشتی فاضلاب پرداخته است و مزایا، معایب، هزینهها و نیاز به نگهداری هر روش را نشان میدهد.
استفاده از روش های دفع بهداشتی فاضلاب در راستای حفاظت از محیطزیست و بهبود سلامت عمومی ضروری است. انتخاب روش مناسب برای دفع فاضلاب بستگی به نوع فاضلاب، شرایط جغرافیایی، منابع آبی موجود و همچنین هزینهها دارد. در نهایت، برای مقابله با بحرانهای آبی و محیطزیستی، استفاده از تکنولوژیهای نوین در تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب میتواند بهعنوان یک راهکار مؤثر در نظر گرفته شود.
با توجه به خطرات دفع غیربهداشتی فاضلاب، توصیه میشود که همه افراد و سازمانها با رعایت اصول بهداشتی و استفاده از روشهای مناسب، به حفظ سلامت جامعه و محیطزیست کمک کنند.
برای اطلاع از لیست قیمت لوله و اتصالات نیوفلکس تلگرام و اینستاگرام ما را دنبال کنید.
در زیر میتوانید پاسخ سوالات خود را بیابید. در غیر این صورت از ما بپرسید، ما همیشه به سوالات شما پاسخ خواهیم داد. (جهت ویرایش این قسمت به پیکربندی پوسته > تب متفرقه > سوالات متداول مراجعه نمایید.)